POMOC DZIECKU KRZYWDZONEMU

Ciekawi Cię ten temat? Podziel się wiedzą dalej:

Facebook
LinkedIn
Email
WhatsApp

Marcin Korowaj- pedagog,  psychoterapeuta, Trener Personnel Training Institute

Poprzez termin dziecko krzywdzone rozumiemy dziecko doznające przemocy fizycznej, psychicznej, wykorzystywane seksualnie, zaniedbane. Wszystkie te formy krzywdzenia pozostawiają ślad lub odciskają piętno na psychice dziecka.

Dziecko doznające przemocy w rodzinie uruchamia zwykle wiele strategii, sposobów zaradczych służących przetrwaniu w niebezpiecznej dla niego sytuacji, co zaburza prawidłowy rozwój dziecka. Pierwszą rzeczą jaką stara się robić to ukrywanie faktu, iż doznaje przemocy, co jest zadaniem trudnym a wręcz niemożliwym (nie da się sprawić, że coś, co się dzieje nagle bezpowrotnie zniknie łącznie z pozostawionymi po sobie śladami). Jako konsekwencja takiego „naginania rzeczywistości” pojawia się poczucie winy, wstyd, lęk, a często gdy ukrywanie jest wymuszone i nagradzane towarzyszy mu ambiwalencja do sprawcy: miłość i nienawiść, lęk i dążenie do kontaktu. Ta sama, ważna przecież, osoba sprawia jednocześnie ból i przyjemność. Dziecko nie rozumiejąc tej sytuacji i nie posiadając  możliwości zmiany swego losu (ta możliwość leży głównie po stronie sprawcy jako osoby silniejszej) popada w bezradność – jeden z najtrudniejszych do zniesienia przez człowieka stanów.

Bezradność, rozumiana jako stan pustki (odcięcia się od własnych emocji), zawieszenia, niemocy wypełniana jest z czasem uruchamiającą bolesne, lecz umożliwiające przeżycie mechanizmy obronne próbą przystosowania. „tak ma być” myśli dziecko, dopóki nie nabierze sił, by łamiąc dawne przyzwyczajenia i próby obrony zdobyć się na protest. Jeżeli przemoc trwa nadal a ofiara nie otrzyma skutecznej pomocy z zewnątrz może w tym czasie dojść nawet do samobójstwa. Jeśli dziecko nie wybierze tej możliwości, to co pozostaje to jakaś forma ucieczki, niestety często związana z przekładającym się na przyszłe życie uczuciem porażki, z negatywnym obrazem własnej osoby, brakiem wiary we własne siły i możliwości.

Uczucie bezradności u dziecka jest stanem z którym bez pomocy dorosłych nie poradzi sobie ze względu na nie w pełni rozwinięte możliwości poznawcze (brak wiedzy, doświadczenia, nie rozwinięte w pełni rozumienie i myślenie).

Żeby zobrazować sytuację dziecka warto przypomnieć o piramidzie potrzeb ludzkich Maslowa. Mianowicie o trzech głównych, czyli potrzeby fizjologiczne, poczucia bezpieczeństwa – pewności, stabilności, oparcia, opieki, wolności od strachu, lęku, prawa i granic; miłości i przynależności – czyli obdarzanie uczuciem i przyjmowanie uczucia. Niezaspokojenie tej potrzeby (miłości i przynależności) jest głównym elementem odpowiedzialnym za nieprzystosowanie społeczne dziecka oraz nieumiejętność przeżywania swoich uczuć w związkach interpersonalnych, zaburzenia w kontaktach z innymi osobami. Te potrzeby są fundamentem zdrowia psychicznego człowieka. Niezaspokojenie tych trzech potrzeb może uniemożliwić dojrzałe rozpoznawanie i zaspakajanie tych potrzeb nie tylko w wieku dziecięcym, ale też w dorosłym życiu.

Pracując z takim dzieckiem należy mieć na uwadze jego sytuację, możliwości i potrzeby adekwatne do wieku, oraz wszystkie czynniki środowiskowe jak i osobowościowe. Ignorując „świat” dziecka w swoich oddziaływaniach częściej jesteśmy skłonni do szufladkowania dziecka, oceniania, obwiniania, utwierdzania dziecka w tym jakie jest złe, zwracając ciągle uwagę na jego braki, problemy. Wszystko to zabiera dziecku moc, wiarę w siebie i własne możliwości, co osłabia motywację dziecka do podejmowania wysiłku w osiąganiu jakichkolwiek celów.

W pracy z dzieckiem doznającym przemocy warto też pamiętać, iż skutkami krzywdzenia są nie tylko urazy fizyczne, ale także:
– zaburzenia zachowania jak zachowania agresywne, napady złości, nadruchliwość,  skłonność do popełniania przestępstw,  wagary
– zaburzenia rozwoju poznawczego, co wiąże się z deficytami mowy, pogorszeniem funkcjonowania poznawczego, zaburzeniem uwagi i pamięci.
– zaburzenia w sferze emocjonalnej – różnego rodzaju lęki, niskie poczucie wartości, wycofanie, złość, smutek, poczucie winy
– zaburzenie w sferze funkcjonowania społecznego – brak umiejętności społecznych, wyobcowanie, niezdolność do empatii, brak umiejętności funkcjonowania w grupie oraz budowania relacji
– zaburzenia w sferze somatycznej – zaburzenia jedzenia, bezsenność, moczenie nocne.

Wszystkie te zmiany mają duży wpływ na funkcjonowanie dziecka w otaczającym go świecie. Najczęściej takie dziecko jest postrzegane jako nieznośne, leniwe, głupie, złośliwe, patologia. Te etykiety funkcjonują także wśród osób pracujących z dziećmi. Takie szufladkowanie najczęściej wynika z tego, że nie bierze się pod uwagę sytuacji w jakiej znajduje się dziecko, ani możliwości jakie dziecko posiada. Skutkiem takiego działania jest stygmatyzacja dziecka i uniemożliwienie rzetelnego badania oraz reagowania na sytuację krzywdzenia.

Rzeczywistość odbierana przez dzieci krzywdzone jest chaosem, który zaburza postrzeganie, rozumienie, reagowanie. Zadaniem pomagacza czy osoby pracującej z dziećmi jest próba porządkowania tego świata dziecka, ukierunkowania poprzez wzmocnienie, budowanie poczucia własnej wartości, budowanie pozytywnego obrazu siebie u dziecka, wspieranie, pokazywanie jak można inaczej zaspakajać własne potrzeby, skupianiu się na tym co już ma, co już osiągnął zamiast skupiania się na jego brakach. Poza tym ważne jest pokazywanie, jak może, we właściwy sposób, zaspokoić własne potrzeby, tak by nie powielało negatywnego obrazu jaki zna z domu czy też ze środowiska.

Najważniejsza rzeczą w pomocy dziecku krzywdzonemu jest zapewnienie mu bezpieczeństwa oraz podjęcie wszelkich działań zmierzających do przerwania krzywdzenia.

W pracy z młodym człowiekiem ważne jest odnalezienie mocy którą posiada, pokazanie innej, szerszej perspektywy świata jaki go otacza, budowanie poczucia wartości oraz sprawczości, a także uwalnianie go od poczucia winy, którym obarcza najczęściej siebie. Dziecko bardzo często obwinia siebie za zaistniałą sytuację w domu, w czym może utwierdzać go jeszcze sam rodzic. Z tego też względu warto na początku odbarczać dziecko z ciężaru, który nosi i zdejmować z niego odpowiedzialność za czyny dorosłych. Budowanie pozytywnego obrazu siebie, wiarę w siebie i własne możliwości dziecka można osiągnąć poprzez szukanie dobrych stron – zasobów (czyli tego w czym jest dobry, co ma takiego w sobie że jest akurat dobry w tym, co musi jeszcze mieć żeby być lepszy), zaznaczania jego najmniejszych sukcesów (jak on to zrobił że udało mu się to osiągnąć).  Warto też pamiętać o sferze emocjonalnej, dać dziecku przestrzeń na wyrażanie własnych emocji. Pokazać, iż ma prawo do przeżywania strachu, lęku czy gniewu.

Przed spotkaniem z dzieckiem warto się zastanowić o czym będziemy z nim rozmawiać, jakie są cele danej rozmowy. Istotnym elementem w pracy z dzieckiem jest pierwsze spotkanie i tak zwane nawiązanie kontaktu. Pozwala to na zbudowanie pozytywnej relacji opartej na zaufaniu i szacunku pomiędzy pomagaczem a dzieckiem. Poprzez budowanie relacji poznajemy lepiej świat dziecka, jego perspektywę i sposób przeżywania sytuacji. Pracując z dzieckiem warto pamiętać, żeby unikać pytań „dlaczego”(raczej pytać „po co?”), unikać moralizowania i pouczania. Zadawanie dziecku pytania „dlaczego” jest dla niego zbyt trudnym pytaniem, ponieważ nie jest ono w stanie określić przyczyn zdarzeń, a ponadto pytanie to może wzbudzać w dziecku poczucie winy. Warto zwrócić uwagę na potrzeby młodego człowieka, na to czego chce, na jego emocje i przeżywanie sytuacji. Kolejnym krokiem w przypadku określenia potrzeb i celów naszego małego klienta jest towarzyszenie mu i pomaganie w budowaniu drogi w jaki sposób może osiągnąć to do czego zmierza. Praca z dzieckiem nie koniecznie musi się odbywać w czterech ścianach w gabinetu. Warto też wykorzystywać (jeśli jest to możliwe) w pracy rozmowy podczas różnego rodzaju wspólnych aktywności poza gabinetem jak granie w piłkę, malowanie itp.

Całościowa pomoc dziecku wymaga także współpracy z rodzicami lub z jednym z nich. Daje to większą możliwość zmiany sytuacji w której znajduje się dziecko. Rodzice są pierwszymi, ważnymi osobami dla dziecka, które mają bezpośredni wpływ na zaspokojenie poszczególnych potrzeb dziecka. Dlatego też pozyskanie rodzica nie krzywdzącego do współpracy jest ważnym elementem w pracy z dzieckiem. To od jego działania lub jego braku zależy sytuacja dziecka.

W sytuacji krzywdzenia ze strony dorosłych dziecko jest bezbronne i samotne, nie potrafi sobie poradzić w tak trudnej sytuacji. To my dorośli mamy możliwości i narzędzia żeby zmienić sytuację młodego człowieka i przerwać przemoc, tak aby mu pomóc i zadbać o jego bezpieczeństwo. Dlatego tak ważne jest reagowanie i podejmowanie wszelkich działań żeby zabezpieczyć dziecko. Szczególnie ważne jest żeby pamiętali o tym profesjonaliści pracujący z dziećmi i rodzinami. Prawdopodobnie to osoba pracująca z dzieckiem jest jedyną osobą, która może zmienić sytuacje dziecka i mu pomóc.

Na koniec chciałem podkreślić dwie rzeczy:

  1. jeżeli dziecko wybrało ciebie jako osobę, która miałaby pomóc w rozwianiu jego problemów to znaczy, że ufa Ci i wierzy w to, że jesteś właściwą osobą, która je wesprze
  2. nie obiecuj dziecku, że rozmowę zachowasz w tajemnicy. Takie zobowiązanie zablokuje ci drogę do podjęcia jakiejkolwiek interwencji

Jeśli chcesz posłuchać wykładu Marcina korowaja pt.
Zachowania dzieci – jak je rozumieć, czyli rzecz o stylach przywiązania

Zapraszamy na konferencję psychologiczno-dydaktyczną : Edukacja Dzieci
zapisy :  

Forum Przedsiębiorców Branży Językowej EDUKACJA DZIECI


Bibliografia:

  1. W. Badura – Madej [2000]  „Przemoc w rodzinie” Kraków: Uniwersytet Jagielloński
  2. J. Zmarzlik we współpracy z Beata Pawlak-Jordan [2004] – artykuł „Dziecko krzywdzone – specjalny klient” www.niebieskalinia.pl/poradnik-eksperci -radzą
  3. kwartalnik „Dziecko krzywdzone” nr 2, 2007

O autorze

sdnchasga12ed

sdnchasga12ed

Dodaj komentarz

Najnowsze posty

Potrzebujesz więcej wiedzy?

NEWSLETTER

Bądź na bieżąco!

Zapisz się do newslettera, zyskaj dostęp do całej bazy bezpłatnych materiałów, a nowinki z branży edukacyjnej będziemy przesyłać prosto na Twój email!

Zapisz się aby otrzymać dostęp do webinaru

Jak motywować nauczycieli w trudnych czasach?

*Akceptuję warunki regulaminu
Agata Zborała

Agata Zborała

Certyfikowany coach i trener Cliftonstrenghts® 

Jako osoba mająca 23-letnie doświadczenie w biznesie jest ekspertem sprzedaży, komunikacji i doradztwa rozwoju osobistego i biznesowego. Posiada umiejętności zarządzania oraz wpieram w budowaniu silnej kultury organizacyjnej opartej na mocnych stronach członków zespołu. 

Wyznaje zasadę rozwój osobisty + rozwój zespołu = rozwój organizacji. 

Towarzyszy w odkrywania naturalnego potencjału w postaci talentów i mocnych stron oraz pomaga je rozwijać dla spełnionego życia osobistego i zawodowego.

Sebastian Sitowski

Marketingowiec, specjalista ds. mediów społecznościowych, dyplomowany coach, team coach, trener i certyfikowany facylitator Action Learning. 

Od ponad 10 lat w branży reklamowej, od roku prowadzi własną firmę, której misją jest wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw w budowaniu skutecznych strategii marketingowych. Wyznaje prostą zasadę, opartą na wieloletnim doświadczeniu – bez długofalowej strategii, wyznaczenia celów i angażującego contentu nie ma dobrej sprzedaży. 

Poza opieką nad swoimi klientami prowadzi szkolenia z online marketingu dla amatorów i specjalistów, udziela konsultacji biznesowych oraz prowadzi coachingi i warsztaty. Od 3 lat z pasją zgłębia zagadnienie inteligencji emocjonalnej, przekładając tę wiedzę na marketing i sprzedaż w sieci.